HRJ to nowoczesne narzędzie do planowania rozkładu jazdy pociągów na terenie całej Polski, mające na celu wskazanie docelowej sieci połączeń organizowanych przez państwo. Projekt zakłada skoordynowanie połączeń międzywojewódzkich i międzynarodowych z uwzględnieniem zarówno przewozów publicznych, jak i komercyjnych.
– Zgodnie z zapowiedziami uruchamiamy szerokie konsultacje HRJ. Do tej pory oferta połączeń dalekobieżnych nie była tak szeroko konsultowana ze społeczeństwem i branżą – Mówi Maciej Lasek, pełnomocnik rządu ds. CPK
W ramach HRJ każdy powiat w Polsce zostanie włączony w sieć połączeń dalekobieżnych bezpośrednio, lub poprzez skoordynowane z nimi pociągi regionalne lub autobusy. Taka koncepcja organizacji połączeń pozwoli skomunikować ze sobą miasta powiatowe w Polsce. Znacząco ułatwi to nie tylko podróże w skali całego kraju, ale także usprawni komunikację w skali regionalnej. HRJ stworzy spójny, i czytelny dla podróżnego, system zapewniający cykliczność rozkładu jazdy, przewidywalność podróży i łatwe przesiadki. Przyjęte rozwiązania powinny być stabilne na przestrzeni lat.
– Będziemy dążyć do tego, aby rozkład jazdy pociągów dalekobieżnych w Polsce stanowił atrakcyjną i stabilną ofertę dla pasażerów. W związku z tym, że HRJ opiera się na stałych liniach komunikacyjnych, analogicznie jak w komunikacji miejskiej, jest on modułowy i – w zależności od możliwości finansowych lub dostępności taboru – umożliwia stopniowe zagęszczanie siatki połączeń według jednolitego wzorca – mówi wiceminister infrastruktury Piotr Malepszak.
Przedmiotem konsultacji publicznych jest oferta przewozowa, w tym m.in. częstotliwość kursowania pociągów, ich relacje, a także zasady wyznaczania stacji, na których będą się zatrzymywały.
Uwagi i opinie można zgłaszać za pomocą formularza internetowego na stronie www.hrj.gov.pl do 13 października 2024 r. Wnioski zebrane w tym procesie zostaną przeanalizowane i opublikowane w formie raportu podsumowującego. To czwarta ścieżka szeroko zakrojonego procesu konsultacji, który obejmuje również uzgodnienia z przewoźnikami kolejowymi, organizatorami transportu z kraju i zagranicy oraz ministerstwami transportu krajów ościennych.
– Wyniki rozpoczynających się konsultacji publicznych Horyzontalnego Rozkładu Jazdy stanowić będą istotny wkład w rozwój transportu kolejowego w Polsce. Chcemy, aby HRJ był narzędziem dostosowanym do rzeczywistych potrzeb pasażerów, dlatego zachęcamy wszystkich obywateli, organizacje społeczne i branżowe oraz jednostki samorządu terytorialnego do aktywnego udziału w procesie konsultacyjnym. Zgłoszone uwagi i sugestie będą miały wpływ na kształt przyszłych rozkładów jazdy i całej docelowej oferty przewozowej – powiedział Piotr Rachwalski, wiceprezes Zarządu Centralnego Portu Komunikacyjnego.
Obecnie konsultowany jest horyzont 2035, jako najbardziej reprezentatywny okres, dla którego założenia infrastrukturalne są ustabilizowane, a realizacja kluczowej inwestycji, jaką jest linia Kolei Dużych Prędkości (KDP) „Y” – potwierdzona. Wszystkie założenia dotyczące HRJ na ten rok zostały zebrane w materiale konsultacyjnym, w którym dla każdej linii komunikacyjnej szczegółowo opisane zostały m.in. funkcje linii, zakładana częstotliwość, założenia koordynacyjne i podstawowe mierniki eksploatacyjne.
Wnioski z czterech ścieżek konsultacji zostaną zebrane w raportach podsumowujących i uwzględnione w ofercie przewozowej i wstępnym rozkładzie jazdy. Będą też przedmiotem kolejnych etapów konsultacji publicznych dotyczących rozporządzenia ministra właściwego ds. transportu w sprawie planu transportowego.
Docelowo część połączeń dalekobieżnych w ramach HRJ będzie realizowana przez przewoźników na zasadach komercyjnych, w tym w standardzie KDP. Układ tych połączeń jest projektowany na podstawie szczegółowych analiz, jednak ostateczna decyzja o ich uruchamianiu będzie należała do przewoźników. Oznacza to, że trasa, schemat postojów i przyjęta prędkość maksymalna mogą być odmienne od tych, zakładanych w obecnej wersji HRJ.
Projekt Horyzontalnego Rozkłady Jazdy opracowywany jest z myślą o długoterminowej perspektywie, obejmując lata 2031-2040, z możliwością dalszego rozwoju. Na bazie HRJ dla 2035 roku powstaną wersje na kolejne lata, uwzględniające zmiany w infrastrukturze kolejowej, możliwości organizacyjne rynku i finansowe państwa tak, aby stworzyć w Polsce nowoczesny i zrównoważony system transportu kolejowego, dostosowany do potrzeb pasażerów.
Projekt HRJ realizowany jest wspólnie przez Ministerstwo Infrastruktury (odpowiedzialne m.in. za segment przewozów dotowanych oraz ramy funkcjonowania rynku kolejowego w Polsce), PKP Polskie Linie Kolejowe, zarządcę infrastruktury kolejowej w Polsce (odpowiedzialnego za alokację przepustowości i umowy ramowe z przewoźnikami), spółkę CPK (odpowiedzialną za koordynację prac merytorycznych nad HRJ i budowę nowych linii dużych prędkości w Polsce), Centrum Unijnych Projektów Transportowych (odpowiedzialne za wsparcie merytoryczne projektu) przy współpracy z Urzędem Transportu Kolejowego (dbającym o to, aby proces przygotowania HRJ nie dyskryminował żadnego zainteresowanego podmiotu).
Celem jest wypracowanie siatki połączeń przyjaznej dla pasażera, opartej na prognozach ruchu osób, analizach przepustowości infrastruktury kolejowej i skonsultowanej ze społeczeństwem, organizatorami transportu, potencjalnymi przewoźnikami i branżą transportową. Będzie ona podstawą dla opracowania nowego planu transportowego ministra właściwego ds. transportu dla przewozów międzywojewódzkich i międzynarodowych na okres od grudnia 2030 r. do grudnia 2040 r. W związku z wygaśnięciem obecnie obowiązującej umowy ramowej na świadczenie usług publicznych w międzywojewódzkim i międzynarodowym transporcie kolejowym między Ministerstwem Infrastruktury a PKP Intercity S.A., zgodnie z zasadami IV pakietu kolejowego (unijne regulacje dot. organizacji rynku przewozów pasażerskich) od grudnia 2030 r. wchodzi obowiązek przetargowego wyboru operatora świadczącego przewozy dalekobieżne o charakterze służby publicznej. Oprócz tego zachodzi potrzeba zwymiarowania potrzebnej przepustowości linii kolejowych także dla przewozów komercyjnych, tj. wykonywanych przez przewoźników bez dotacji ze strony państwa.
Mapa w dobrej rozdzielczości oraz opis siatki połączeń dla RJ 2034/2035 znajduje się w zakładce Horyzont 2035
Jest to dobra okazja do uporządkowania kwestii związanych z ofertą przewozową i rozkładem jazdy. Dlatego w ramach Horyzontalnego Rozkładu Jazdy planowane jest wdrożenie cyklicznej i zintegrowanej siatki połączeń w ruchu dalekobieżnym, która będzie odpowiednio skoordynowana wewnętrznie oraz z połączeniami regionalnymi. Tak złożony proces wdrożeniowy nie może być realizowany w oderwaniu od otoczenia społecznego i rynkowego. Dlatego rozpoczynają się szerokie konsultacje mające na celu wypracowanie rozwiązań odpowiadających pasażerom i możliwych do realizacji przez branżę kolejową.
Zapraszamy do zapoznania się z treścią niniejszej strony. W zakładce IDEA przybliżane uwarunkowania jakie stoją za Projektem Horyzontalnego Rozkładu Jazdy. Dla niecierpliwych jest zakładka W SKRÓCIE O HRJ, gdzie w zwięzły sposób opisano najważniejsze założenia Projektu. W sekcji METODYKA opisano od strony merytorycznej i narzędziowej sposób pracy nad kształtowaniem oferty przewozowej i rozkładu jazdy. Wreszcie w części PRODUKTY I RAPORTY zamieszczono opis jednego z dziesięciu horyzontów rozkładu jazdy, tj. 2034/2035 zawierający opis siatki połączeń, założeń dla postojów handlowych i analizę dostępności transportowej. W zakładce HARMONOGRAM I KONSULTACJE opisano ramy czasowe Projektu oraz plan na konsultacje.
Trwa rejestracja na konsultacje z przewoźnikami, do udziału w których zaproszeni są obecni i potencjalni przewoźnicy kolejowi. Aby wziąć udział w procesie konsultacyjnym należy zarejestrować się do 31 sierpnia 2024 r. Szczegóły znajdują się na osobnej stronie. Rozpoczynają się też konsultacje instytucjonalne z organizatorami transportu na szczeblu wojewódzkim i aglomeracyjnym oraz z ościennymi krajami w zakresie połączeń międzynarodowych. Ponadto planowane są konsultacje publiczne z udziałem społeczeństwa oraz organizacji eksperckich, branżowych i naukowo technicznych, których terminy zostaną podane wkrótce do wiadomości.
Wdrożenie HRJ w Polsce od grudnia 2030 r., a w perspektywie połowy lat 30. uruchomienie przewozów na liniach dużych prędkości będzie okazją do pozyskania nowych przewoźników dalekobieżnych na polski rynek.
Ważne jest, aby dywersyfikować liczbę operatorów (przewoźników) w przewozach pasażerskich na kolei. W zakresie połączeń o charakterze użyteczności publicznej (tzw. PSO – public service obligation) stwarza to możliwość przełamania monopolu dominującego operatora, będącego zwykle tzw. przewoźnikiem narodowym. Podstawową korzyścią jest obniżenie kosztu jednostkowego wykonywania przewozów, co dzieje się w wyniku wzajemnej konkurencji o rynek. Umożliwia to zamówienie większej liczby pociągów (pracy eksploatacyjnej) za te same pieniądze oraz prowadzi do poprawy standardu świadczonych usług. Korzyści widoczne są także w przewozach komercyjnych, które odbywają się bez dopłaty ze strony państwa. Przykłady zagraniczne z Czech, Włoch czy Hiszpanii pokazują, że kilku przewoźników walczących o pasażera na tym samym korytarzu skutkuje zwiększeniem oferty (pociągi kursują częściej, niż gdyby funkcjonował jeden przewoźnik), spadają ceny biletów i rośnie jakość świadczonych usług. Zarówno w przypadku przewozów PSO jak i komercyjnych wielkość rynku rośnie – uruchamianych jest więcej pociągów (wyższa praca eksploatacyjna). Okazuje się, że dotychczasowy tzw. „zasiedziały” przewoźnik narodowy traci relatywnie niewiele udziału w rynku, a jednocześnie poprawia swoją efektywność w wyniku konkurencji na rynku.
Dlatego w ramach Projektu prowadzone są zabiegi zachęcające operatorów kolejowych do zainteresowania się perspektywami rozwoju kolei w Polsce. Działania te muszą być proaktywne – dlatego Ministerstwo Infrastruktury, CPK oraz PLK S.A. w dniach 25-26 czerwca 2024 r. wzięły udział w World Passenger Festiwal, będącym jednym z ważniejszych wydarzeń branży przewozów pasażerskich, na którym pojawia się wiele istotnych podmiotów. W ramach wydarzenia przedstawiciele HRJ wygłosili prezentację „Horizontal Timetable: integrated clockface timetable as a key measure to liberalize the long distance railway market in Poland” (dostępna pod linkiem). Przedstawiono perspektywy rozwoju rynku przewozów w Polsce, założenia Projektu HRJ oraz szczegóły procesu konsultacyjnego z potencjalnymi przewoźnikami.
Wspólny udział w wydarzeniu Ministerstwa Infrastruktury, CPK oraz PLK S.A. miał na celu przekazanie zainteresowanym mocnego sygnału, że Polska poważnie traktuje swoje zobowiązania dotyczące wdrożenia IV pakietu kolejowego w segmencie przewozów dalekobieżnych od grudnia 2030 i dostrzega korzyści płynące z liberalizacji rynku. Ponadto prowadzono rozmowy z przedstawicielami przewoźników i reprezentujących ich organizacji, zachęcając do udziału w konsultacjach.
Obecni i potencjalni przewoźnicy chcący wziąć udział w konsultacjach proszeni są o zarejestrowanie się do 31 sierpnia 2024 r. poprzez wypełnienie formularza zgłoszeniowego. Szczegóły znajdują się w zakładce Konsultacje z Potencjalnymi Przewoźnikami.
